Elk jaar krijgen mijn businessleerlingen een sociaal maatschappelijk probleem voorgelegd waar ze oplossingen voor moeten bedenken. Oplossingen bedenken voor complexe problemen ervaren leerlingen als een lastig proces, wat ten koste gaat van de motivatie. De methodiek van design thinking biedt de oplossing. Het zorgt ervoor dat leerlingen op een actieve manier kunnen werken aan de ontwikkeling van een creatief en growth mindset. Met dank aan de Amsterdamse lerarenbeurs heb ik deel kunnen nemen aan de Carnegie Summit 2017 in San Francisco. Het was een geweldige ervaring met inspirerende workshops en keynote sprekers zoals: Anthony S. Bryk, Becky Margiotta, Joe McCannon, Peter Senge en Jeff Duncan-Andrade. Een van de workshops (K12 lab) die ik heb gevolgd ging over design thinking. In het Amerikaanse schoolsysteem wordt de nadruk steeds vaker op de ontwikkeling van een creatieve en growth mindset gelegd. Een creatieve mindset gaat uit van groei en ontwikkeling, waarmee je vooruit kunt komen in de hedendaagse maatschappij. Leerlingen met een growth mindset hebben de overtuiging dat ze hun capaciteiten, ondanks hun niet al te hoge IQ en problematische sociaal-economische achtergrond kunnen ontwikkelen. Vooral leerlingen met een negatief zelfbeeld (vmbo b/k, mbo) kunnen hier enorme winsten uit halen. Tevens is het een manier om in te spelen op de natuurlijke nieuwsgierigheid van leerlingen, zodat ze geboeid blijven en hun brein verder kunnen ontwikkelen (Jolles, 2016). Hieronder zal ik jullie meenemen in het proces van design thinking, waarin het creëren van een idee continu een onderlinge verhouding heeft met het reflecteren.Het begint bij het inleven in de situatie en gevoelens van anderen, het tonen van empathie. Dankzij het ijsbergmodel van McClelland kunnen wij onderscheid maken tussen het zichtbare en onzichtbare gedrag van mensen. De uitdaging zit onder de waterlijn, waar de onbewuste en onzichtbare overtuigingen, normen en waarden, eigenschappen en motieven van mensen verborgen zitten. Door te zoeken naar verhalen en te vragen naar de emoties kunnen we een stuk onder de waterlijn belichten. Het samenvoegen van alle verhalen zorgt er uiteindelijk voor dat we het probleem kunnen definiëren (define). De volgende stap is het genereren van een reeks van gekke en creatieve ideeën (ideate). Hierbij is het belangrijk dat er van te voren regels worden afgesproken, zoals: ga voor kwaliteit, moedig wilde ideeën aan, bouw aan ideeën van anderen, wees visueel, stel je oordeel uit, geef iedereen de ruimte en gebruik ja in plaats van nee maar.
Vervolgens wordt er in samenspraak gekozen voor een idee dat wordt uitgewerkt. Met behulp van een aantal simpele materialen (knutselpapier, plakband, lego, stickers, etc.) wordt er gebouwd aan een tastbaar prototype. Dit prototype wordt gepresenteerd aan de mensen/users die hun verhalen met ons hebben gedeeld. Zij geven ons feedback en afhankelijk van de feedback kan het aangepast of geïmplementeerd worden.
Het proces van design thinking lijkt erg veel op het project based learning principe, het grote verschil zit hem echter in het stukje empathie. En juist empathie zorgt ervoor dat leerlingen begrijpen dat ze ongeacht hun schoolniveau een maatschappelijke meerwaarde kunnen creëren. Ik ben ervan overtuigd dat wij onderwijzers, door leerlingen dit soort ervaringen te laten opdoen, bijdragen aan het ontwerpen en verspreiden van effectieve innovaties, wat op termijn ook een enorme maatschappelijke meerwaarde zal creëren.
Sultan Göksen
Onderwijzer, lerarenopleider, columnist.
Juf Göksen 